Yeni bir masal merakıyla merhaba! Masal dünyasının en tanıdık figürlerinden biri olan Cinderella, or The Little Glass Slipper ya da Türkçesiyle Külkedisi, hepimizin bildiği o mutlu sonla biten hikâye… Peki “Külkedisi” tam olarak kim tarafından yazıldı? Bu sorunun arkasında yüzyıllara yayılan bir öykü ve insanların ortak belleğinde yer eden kahramanlık-mucize formülü var. Gelin, verilerle, analizlerle, biraz da insan hikâyeleriyle bu klasik masala birlikte kulak verelim.
Kim Yazdı? Yazar mı, derleyici mi?
Verilere göre, Külkedisi’nin günümüzde en yaygın bilinen biçimi, Fransız yazar Charles Perrault tarafından 1697’de yayımlanan “Cendrillon ou la petite pantoufle de verre” adlı derlemede yer alıyor. ([Vikipedi][1]) Perrault, bu masalı yazmadan önce pek çok geleneksel halk anlatısının sözlü versiyonlarını alıp, edebi bir metin hâline getirmiş bir isim. ([www.best-books-for-kids.com][2]) Yani teknik olarak “ilk” yazar diyemeyiz — çünkü masalın temelleri çok daha eskiye, halk anlatılarına dayanıyor — ama “yaygın Avrupa versiyonunu” kaleme alan kişi olarak Perrault öne çıkıyor.
Mesela, folklor araştırmalarında “ATU 510A” tipi masallar arasında sayılan Külkedisi türünün Çin’de, Antik Yunan’da ve başka kültürlerde de örnekleri var. ([Vikipedi][3]) Bu da demek oluyor ki: Perrault’un işini “yazılaştırma” biçimi sayesinde biz bugünkü hâlini tanıyoruz, ancak masalın kökeni onu yazana kadar uzanıyor.
Hikâyenin Yolculuğu: Halk Anlatısından Yazıya
Bir düşünün: Yüzyıllar önce bir köyde bir annenin, bacanağına, arkadaşına “şöyle bir kız vardı, evde külün arasında çalışırdı…” diye anlattığı anlatı, dilden dile taşındı. Bir zaman sonra kitabın sayfalarında buldu kendini. Bu dönüşüm aslında, Perrault’un bu tür anlatıları “edebi masal” hâline getirmesiyle gerçekleşti. ([Vikipedi][1])
O dönem Fransa’da Perrault, aristokrat çevresi içinde bir salonda sohbet eden bir yazardı; masallar, sadece çocuk hikâyeleri değil, aynı zamanda toplumsal normları, değerleri, kadın-erkek rollerini yansıtan anlatılardı. Perrault’un versiyonunda “gümüş ayakkabı”, “balkon”, “çok güzel elbise”, “üyelik tipi prens” gibi öğeler öne çıkmış durumda. ([faq.net][4]) Yani erkek strateji odaklı okuyucu için: burada net yapı var — kahraman yolculuğu, geri dönüş, ödül. Kadın empati bakış açısı için ise: üvey anneyle ilişkiler, kardeşlerin kıskançlığı, kahramanın içsel direnci… Biraz strateji, biraz duygu.
Verilerle İnceleme: Perrault’un Katkısı Neydi?
Perrault, bu masalı 1697’de yayınladı. ([Vikipedi][1])
Masalın önce işlenmiş Avrupa versiyonlarından biri ise İtalyan yazar Giambattista Basile’nin 1634’te yayımlanan Pentamerone adlı eserinde yer aldı. ([Vikipedi][3])
Perrault versiyonunda “cam ayakkabı” teması öne çıktı; bu detay önceki anlatılarda ya yoktu ya farklıydı (~ “tırnak/dantel/saten ayakkabı” gibi). ([Vikipedi][3])
En önemlisi: halk anlatısından yazılı anlatıya geçiş sürecinde değerlendirildiğinde, Perrault’un versiyonu “en çok çoğaltılan ve popülerleşen” hâle geldi. ([www.best-books-for-kids.com][2])
Bu veriler ışığında diyebiliriz ki: Eğer “Külkedisi’ni kim yazdı?” diye soruyorsanız, en akla gelen cevap Charles Perrault. Ama işin gerçekçi boyutu: o yalnız bir “yaratıcı” değil, aynı zamanda yüzlerce yıllık halk anlatısını bir araya getirip standart hâle getiren bir derleyici ve yeniden şekillendirici.
İnsan Hikâyeleriyle Renklendirme: Perrault ve Külkedisi Dinamiği
Düşünün ki 17. yüzyıl Paris’indesiniz. Bir salonda, aristokrat hanımefendiler ve beyefendiler bir arada; Perrault’ta masalı anlatıyor. Anlatının içinde bir genç kız evde zor koşullarda, üvey anne ve kardeşlerle… Bugünün bir ofis ortamına benzetirsek: “Benim terfi şansım yok ya, çünkü sistem böyle” diyen bir çalışan ve o çalışanın bir anda “büyük fırsatı yakalaması”… İşte Külkedisi hikâyesi tam da bu izlekten geçiyor.
Kadın okuyucu belki Cendrillon’un üvey anne ve kardeşlerinin davranışlarını hissediyor: empatiyle “Acaba ben olsam ne hissederdim?” diye soruyor. Erkek okuyucu ise “Nasıl stratejik bir dönüşüm gerçekleşti?” diye bakıyor: kahraman kurallara göre davranıp sonunda ödül kazanıyor. Perrault’un masalı bize diyor ki: “İyi davran, sabırlı ol, yardım alabileceğini unutma” — strateji + empati birleşiyor.
Sonuç ve Soru‑Çağrısı
Özetle: Külkedisi hikâyesinin bugünkü en yaygın versiyonunun yazarı olarak Charles Perrault’u görebiliriz. Ancak bu, masalın kökenin sadece ona ait olduğu anlamına gelmiyor; farklı kültürlerde benzer anlatılar var. Yani bir bakıma “kimin yazdığı” sorusu kadar “kimlerin anlattığı”, “ne zaman yazıya döküldüğü” de önemli.
Siz ne düşünüyorsunuz?
Perrault’un versiyonu sizce neden bu kadar çok benimsendi?
Halk anlatısı modlarına göre değişirken bugün bize gelen versiyonun hangi özellikleri sizi en çok etkiliyor?
Ve sizin hayatınızda “üvey anne‑kardeş” dinamiği mi var yoksa “küçükken gölgede kalıp büyük fırsatı yakalama” hikâyesi mi daha güçlü?
Yorumlarda paylaşın, birlikte konuşalım.
[1]: https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Perrault?utm_source=chatgpt.com “Charles Perrault – Wikipedia”
[2]: https://www.best-books-for-kids.com/the-story-of-cinderella.html?utm_source=chatgpt.com “The Story Of Cinderella – Best Books For Kids”
[3]: https://en.wikipedia.org/wiki/Cinderella?utm_source=chatgpt.com “Cinderella”
[4]: https://www.faq.net/frage/Who-wrote-the-first-Cinderella-book-and-when-was-it-published?utm_source=chatgpt.com “Who wrote the first Cinderella book and when was it published?”